تشنج به دلیل یک اختلال موقتی در عملکرد مغز رخ می‌دهد که ناشی از تخلیه غیرطبیعی و همزمانی بیش از حد سیگنال‌های الکتریکی در سلول‌های عصبی قشر مغز است

تشنج چیست؟  

تشنج به دلیل یک اختلال موقتی در عملکرد مغز رخ می‌دهد که ناشی از تخلیه غیرطبیعی و همزمانی بیش از حد سیگنال‌های الکتریکی در سلول‌های عصبی قشر مغزاست.  

انواع مختلفی از تشنج‌ها وجود دارد که هرکدام تغییرات رفتاری خاصی ایجاد می‌کنند.  

این تغییرات را می‌توان با استفاده از دستگاه نوار مغزی (EEG)  توسط متخصص مغز و اعصاب ثبت و مشاهده کرد.  

نحوه بروز یک تشنج بستگی به این دارد که:  

  - چه بخشی از مغز درگیر شود.  

  - عملکرد ناحیه‌ای که تشنج از آن شروع می‌شود چیست.  

  - سیگنال‌های غیرطبیعی چگونه در مغز پخش می‌شوند.  

  - آیا ساختارهای عمقی مغز مانند ساقه مغز هم درگیر می‌شوند یا نه.  

علائم تشنج

علائم بسته به نوع تشنج متفاوت هستند و می‌توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند. علائم تشنج ممکن است شامل موارد زیر باشد: 

• گیجی کوتاه‌مدت  
• خیره شدن ناگهانی  
• حرکات غیرقابل‌کنترل و پرشی دست‌ها و پاها  
• از دست دادن هوشیاری یا آگاهی  
• تغییرات در تفکر یا احساسات (از جمله ترس، اضطراب یا احساس تجربه‌ی تکراری یک لحظه، که به آن دژا ووگفته می‌شود)  

اکثر تشنج‌ها در یکی از دو دسته‌ی کانونی (فوکال) یا عمومی (ژنرالیزه) قرار می‌گیرند. این دسته‌بندی بر اساس نحوه و محل شروع فعالیت غیرطبیعی مغزی انجام می‌شود. اگرمتخصص مغز و اعصاب نتوانند منبع شروع تشنج را تشخیص دهند، ممکن است آن را تشنج با منشأ نامشخص بنامند.

تفاوت بین تشنج و صرع 

همه‌ تشنج‌ها به معنای صرع نیستند.  

 برخی تشنج‌ها فقط در زمان بیماری یا مسمومیت دارویی رخ می‌دهند و بعد از برطرف شدن مشکل، دیگر تکرار نمی‌شوند.  

برخی افراد ممکن است به دلایل نامشخص فقط یک بار تشنج کنند ، ولی این به معنای صرع نیست.  

اما صرع چیست؟

صرع یک بیماری مزمن مغزی است که در آن تشنج‌ها به‌ طور مکرر و بدون علت مشخصی رخ می‌دهند.  

تعریف صرع از نظر علمی در مغز و اعصاب  

بر اساس تعریف اتحادیه بین‌المللی علیه صرع (ILAE)، اگر فردی یکی از شرایط زیر را داشته باشد، صرع محسوب می‌شود:  

1️⃣ حداقل دو تشنج غیرتحریکی(بدون دلیل مشخص) که حداقل ۲۴ ساعت فاصله بین آن‌ها باشد.  

2️⃣ یک تشنج غیرتحریکی، اما احتمال بالای (حداقل ۶۰٪) تکرار تشنج‌های بعدی در ۱۰ سال آینده.  

3️⃣ تشخیص یک سندرم صرعی خاص که ویژگی‌های مشخصی دارد.  

صرع بازتابی (Reflex Epilepsy)  

 در برخی افراد، تشنج‌ها به‌دلیل تحریکات خاصی ایجاد می‌شوند، مانند:  

  - نورهای چشمک‌زن (صرع نوری)  

  - شنیدن موسیقی خاص (صرع موسیقیایی)  

این افراد ممکن است تشنج‌های خودبه‌خودی هم داشته باشند، اما معمولاً یک عامل محرک مشخص باعث بروز تشنج در آن‌ها می‌شود.  

علل صرع  

 صرع می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود، اما در بیشتر موارد علت دقیقی پیدا نمی‌شود و به آن صرع ایدیوپاتیک (با منشا ژنتیکی احتمالی) می‌گویند.  

علت صرع در سنین مختلف تغییر می‌کند، اما در بیشتر موارد علت مشخصی پیدا نمی‌شود.

تی با وجود پیشرفت‌های علمی، هنوز هم در بسیاری از موارد، علت صرع ناشناخته است.  

با این حال، برخی از دلایل شایع صرع عبارتند از:  

•  بیماری‌های عروقی مغز(مشکلات خون‌رسانی به مغز)  
•   اختلالات رشدی عصبی مانند فلج مغزی و مشکلات ذهنی  
•   ضربه‌های مغزی  

 در نتیجه، علت صرع ممکن است مشخص باشد، اما در بسیاری از موارد، همچنان ناشناخته باقی می‌ماند.

شیوع و آمار صرع  

بیش از ۵۰ میلیون نفر در سراسر جهان به صرع مبتلا هستند، که این بیماری را به یکی از شایع‌ترین بیماری‌های عصبی در دنیا تبدیل کرده است.  

 شیوع صرع در بین جمعیت عمومی بین ۴ تا ۱۰ نفر در هر ۱۰۰۰ نفر است.  

در ایالات متحده، سالانه حدود ۱۵۰,۰۰۰ نفر به صرع مبتلا می‌شوند.  

 میزان بروز صرع در هر سال بین ۳۱ تا ۵۷ نفر در هر ۱۰۰,۰۰۰ نفر متغیر است.  

بیشترین میزان صرع در کودکان و سالمندان مشاهده می‌شود. 

صرع قابل کنترل است و با درمان مناسب، بسیاری از افراد زندگی عادی و سالمی دارند.

نقش عوامل ژنتیکی در صرع 

اگرچه تنها ۱٪ از موارد صرع به‌طور مستقیم ناشی از اختلالات ژنتیکی هستند، اما عوامل ارثی در ایجاد آن نقش دارند.

 دوقلوهای همسان (یک تخمکی) نسبت به دوقلوهای غیرهمسان (دو تخمکی) شانس بیشتری برای ابتلا به صرع دارند.  

احتمال ابتلا به صرع در فرزندان مادران مبتلا ۹٪و در فرزندان پدران مبتلا ۲.۴٪ است، اما علت این تفاوت مشخص نیست.  

 برخی از انواع صرع ارثی‌تر از سایر انواع هستند، مثلاً در صرع ابسنس (صرع پتی‌مال)، احتمال انتقال به فرزندان ۹٪ است، در حالی که در سایر انواع صرع عمومی یا کانونی این احتمال ۵٪ است.  

با این حال، حتی اگر یکی از والدین مبتلا باشد، بیش از ۹۰٪ فرزندانشان صرع نخواهند داشت.

اولین تشنج و احتمال بروز مجدد آن  

🔹 بسیاری از افرادی که یک تشنج بی‌دلیل (تشنج بدون علت مشخص) را تجربه می‌کنند، هرگز دچار تشنج دوم نمی‌شوند. 

🔹 این افراد به‌طور کلی نیازی به مصرف طولانی‌مدت دارو ندارند. 

🔹 تشخیص دقیق این افراد دشوار است، بنابراینمتخصص مغز و اعصاب معمولاً بر اساس آمار و ویژگی‌های هر فرد تصمیم‌گیری می‌کنند.  

🔹 برخی انواع تشنج، مانند تشنج ابسنس و میوکلونیک، تقریباً همیشه تکرار می‌شوند و در زمان مراجعه به متخصص مغز و اعصاب ، فرد سابقه چندین حمله دارد.  

🔹 تشنج‌های تشنجی (صرع تونیک-کلونیک) معمولاً به دلیل شدت زیاد، بعد از اولین حمله، توجه پزشکی دریافت می‌کنند.  

🔹 خطر بروز تشنج دوم در دو سال آینده حدود ۴۰٪ است که در کودکان و بزرگسالان مشابه است.  

📌 احتمال عود تشنج با توجه به نوع و شرایط آن: 

✔ تشنج عمومی بدون علت مشخص + EEG طبیعی → ۲۴٪  

✔ تشنج عمومی بدون علت مشخص + EEG غیرطبیعی → ۴۸٪ 

✔ تشنج ناشی از آسیب مغزی یا مشکلات عصبی + EEG غیرطبیعی → ۶۵٪ 

✔ تشنج کانونی یا تشنجی که در خواب رخ داده → احتمال بالاتر عود  

✔ پس از بروز تشنج دوم، احتمال عود بیش از ۸۰٪ است که این نشانه‌ای قوی از ابتلا به صرع است.  

راهنمای درمانی برای اولین تشنج (طبق توصیه‌های انجمن مغز و اعصاب آمریکا)  

🔹 بزرگسالانی که برای اولین بار دچار تشنج بی‌دلیل می‌شوند باید بدانند که:  

  - بیشترین احتمال تکرار تشنج در دو سال اول پس از حمله اول است (۲۱٪ - ۴۵٪).  

  - عواملی که خطر تکرار را افزایش می‌دهند:  

    ✔ سابقه آسیب مغزی (سکته یا ضربه مغزی)  

    ✔ EEG غیرطبیعی (وجود امواج صرعی)  

    ✔ آسیب‌های مغزی در اسکن تصویربرداری  

    ✔ تشنجی که در خواب رخ داده است  

  - مصرف فوری داروی ضدتشنج در مقایسه با تأخیر تا تشنج دوم، احتمال بروز تشنج دوم را کاهش می‌دهد، اما ممکن است تأثیری بر کیفیت زندگی فرد نداشته باشد.  

  - در طولانی‌مدت (>۳ سال)، مصرف فوری دارو تأثیری در بهبودی کامل صرع ندارد. 

  - عوارض داروهای ضدتشنج در ۷٪ تا ۳۱٪ از افراد مشاهده می‌شود، اما معمولاً خفیف و برگشت‌پذیر هستند.  

احتمال بروز تشنج در طول زندگی 

🔹 حدود ۴٪ از افراد تا سن ۷۴ سالگی حداقل یک بار تشنج بی‌دلیل را تجربه می‌کنند. 

🔹 اگر تشنج‌های ناشی از تب یا بیماری‌های حاد نیز در نظر گرفته شوند، این احتمال به ۹٪ افزایش می‌یابد.  

🔹 احتمال ابتلا به صرع در طول عمر حدود ۳٪ است.

درمان و کنترل صرع 

🔹 ۶۰٪ تا ۷۰٪ از بیماران مبتلا به صرع با مصرف داروهای ضدتشنج (AED) بهبود می‌یابند و حملاتشان متوقف می‌شود. 

🔹 عواملی که احتمال بهبودی را افزایش می‌دهند:

  ✔ صرع با علت نامشخص (ایدیوپاتیک)  

  ✔ معاینه عصبی طبیعی  

  ✔ شروع در دوران کودکی یا نوجوانی (به‌جز تشنج‌های نوزادی)  

🔹 عواملی که احتمال کنترل نشدن صرع را افزایش می‌دهند:  

  ❌ تشنج‌های کانونی  

  ❌ EEG غیرطبیعی  

  ❌ اختلالات عصبی همراه (مانند عقب‌ماندگی ذهنی یا فلج مغزی)  

✅ افرادی که با دارو کنترل نمی‌شوند، دچار صرع مقاوم به درمان (دارو‌مقاوم) هستند و ممکن است گزینه‌های درمانی جایگزین، از جمله جراحی، دستگاه‌های تحریک مغزی یا رژیم‌های غذایی خاص، برای آن‌ها مفید باشد.

📌 صرع مقاوم به درمان چیست؟  

🔹 طبق تعریف انجمن بین‌المللی صرع (ILAE)، صرع مقاوم به درمان به معنای "شکست درمان با حداقل دو داروی ضدتشنج مناسب و تحمل‌پذیر در کنترل تشنج‌ها" است. 

توصیه های دکتر رخصت یزدی متخصص مغز و اعصاب : 

🔹 صرع یک بیماری پیچیده با علل مختلف است، اما بسیاری از بیماران با داروی تجویز شده توسط متخصص مغز و اعصاب  قابل کنترل هستند.  

🔹 ریسک عود تشنج بعد از اولین حمله به شرایط مختلف بستگی دارد.  

🔹 ژن‌ها می‌توانند در صرع نقش داشته باشند، اما بیشتر موارد به‌ طور قطعی ارثی نیستند.  

🔹 صرع مقاوم به درمان نیاز به روش‌های جایگزین توسط متخصص مغز و اعصاب  دارد.

درمان بیماری‌های مغز و اعصاب و ستون فقرات